Katedra na Wawelu

Katedra Wawelska to nie tylko najsłynniejsza w Polsce nekropolia królewska, ale także prawdziwy panteon narodowy. Obok królów we wnętrzu świątyni pochowani zostali biskupi krakowscy i najbardziej zasłużeni dla ojczyzny Polacy.

Pierwsza katedra stanęła na Wzgórzu Wawelskim jeszcze za czasów panowania Bolesława Chrobrego. Budowlę drugiej świątyni, zwanej hermanowską, zlecił Bolesław II Śmiały, a ukończył pół wieku później Bolesław III Krzywousty. Katedra ta spłonęła w 1305 r., a zachowała się z niej jedynie romańska krypta św. Leonarda. Trzecią, gotycką katedrę zaczęto budować za czasów panowania Władysława Łokietka, a ukończono, gdy na tronie zasiadał już jego syn – Kazimierz Wielki. Była to trójnawowa bazylika z transeptem, prezbiterium, ambitem i trzema wieżami, która w następnych wiekach, dzięki hojnym fundacjom królewskim, magnackim i biskupim została otoczona wieńcem kaplic. Liczne przebudowy w istotny sposób zmieniły oblicze katedry, dlatego dziś stanowi ona fascynujący zlepek stylów architektonicznych, od romańskiego po secesję. Dla obecnego wyglądu świątyni kapitalne znaczenie miała restauracja przeprowadzona na przełomie XIX i XX w. pod kierownictwem Sławomira Odrzywolskiego, a później Zygmunta Hendla. Katedra wzbogaciła się wtedy o dzieła sztuki modernistycznej i nagrobki św. Jadwigi i Władysława Warneńczyka.

W centralnym punkcie katedry znajduje się barokowa konfesja św. Stanisława. W trumnie-relikwiarzu umieszczone zostały szczątki świętego, a przez wieki miejsce to stanowiło tzw. Ołtarz Ojczyzny, gdzie królowie składali najcenniejsze wojenne trofea (np. Władysław Jagiełło po Bitwie pod Grunwaldem czy też Jan III Sobieski po Wiktorii Wiedeńskiej 1683 r.). W sąsiedztwie konfesji, po obu stronach nawy głównej, umieszczone zostały cenotaf Władysława Warneńczyka, nagrobek Władysława Jagiełły oraz pomniki zasłużonych dla Krakowa biskupów Jana Małachowskiego, Marcina Szyszkowskiego i Piotra Gembickiego. Na końcu okazałego prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz oraz tron jego fundatora, biskupa Gembickiego zwieńczony baldachimem wykonanym z okazji koronacji Augusta III Sasa. Po zachodniej stronie prezbiterium znajduje się nagrobek Władysława Łokietka, po wschodniej natomiast nagrobek Kazimierza Wielkiego oraz nagrobek i insygnia grobowe św. królowej Jadwigi. Wschodnią, zewnętrzną ścianę prezbiterium zdobią z kolei dwa monumentalne pomniki króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i królowej Eleonory z Habsburgów oraz króla Jana III Sobieskiego i królowej Marii Kazimiery. Katedra zewsząd otoczona jest kaplicami, z których biskupi, królowie i magnaci tworzyli wspaniałe mauzolea. Do najsłynniejszych należą: renesansowa Kaplica Zygmuntowska, barokowa Kaplica Wazów, Kaplica Świętokrzyska, Kaplica Jana Olbrachta czy też Kaplica Zebrzydowskiego.

Wiele grobowców znajduje się w kryptach katedry. W Krypcie Wieszczów Narodowych spoczywają Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki. W Krypcie św. Leonarda znajdują się sarkofagi króla Jana III Sobieskiego, królowej Marii Kazimiery, króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Tadeusza Kościuszki, księcia Józefa Poniatowskiego i gen. Władysława Sikorskiego. W pozostałych kryptach pochowani zostali natomiast m.in. królowie Stefan Batory, Władysław IV Waza, Zygmunt II August, August II Mocny, Zygmunt III Waza czy Jan Kazimierz Waza.