Sanktuarium w Łagiewnikach

Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach to największy na świecie ośrodek kultu chrystologicznego. W sanktuarium znajduje się obraz Jezusa Miłosiernego i grób świętej Faustyny, do których pielgrzymują od końca lat 40-tych. XX w. ludzie z całego świata.

Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach ściśle związane jest z kultem siostry Faustyny Kowalskiej. W latach 20-tych XX w. wstąpiła ona do Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia i spędziła kilka lat w klasztorze w Łagiewnikach. To właśnie wtedy siostra miała doznać mistycznych objawień Chrystusa Miłosiernego. Po jej śmierci artysta Adolf Hyła namalował obraz Jezusa Miłosiernego, zgodnie ze wskazówkami, które przekazała w swoim dzienniku Faustyna. Dzieło to, umieszczone w klasztornej kaplicy, zasłynęło wkrótce łaskami, a klasztor w Łagiewnikach stał się miejscem licznych pielgrzymek.

Siostra Faustyna Kowalska została beatyfikowana w 1993 r., natomiast już rok wcześniej kardynał Franciszek Macharski ustanowił kaplicę św. Józefa Sanktuarium Miłosierdzia Bożego. Jednocześnie kardynał powołał Fundację Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w celu zebrania środków na budowę nowej świątyni. Siostra Faustyna została kanonizowana w 2000 r. w Rzymie, natomiast budowę Bazyliki Bożego Miłosierdzia ukończono w 2002 r. Świątynię poświęcił papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Polski w sierpniu 2002 r.

Sanktuarium Bożego Miłosierdzia obejmuje obecnie kompleks obiektów, w skład którego wchodzą: Bazylika Bożego Miłosierdzia, wolnostojąca wieża widokowa, neogotycki klasztor Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia (z kaplicą św. Józefa, gdzie znajduje się słynący łaskami obraz i relikwie siostry Faustyny), kaplica Adoracji Najświętszego Sakramentu, Dom Duszpasterski oraz Aula Jana Pawła II. Sama bazylika to dwupoziomowa budowla o kształcie łodzi, która może pomieścić do 5 tys. osób. Dziś jest to największy kościół na terenie Krakowa.

Cmentarz Rakowicki

Cmentarz Rakowicki w Krakowie nieraz porównywany jest do paryskiej nekropolii Pere – Lachaise. Skojarzenia te są jak najbardziej zasadne, oba cmentarze powstały bowiem dokładnie w tym samym czasie i są prawdziwą skarbnicą rzeźby i małej architektury.

Powstanie Cmentarza Rakowickiego było bezpośrednim następstwem edyktu józefińskiego z 1784 r., który nakazał likwidację cmentarzy przykościelnych i zakazał grzebania zmarłych w obrębie miasta. Po trzecim rozbiorze Polski Kraków zajęli Austriacy, którzy nabyli od karmelitów bosych odpowiedni grunt i przeznaczyli go na cele cmentarne. Nowa krakowska nekropolia otwarta została w 1803 r., a pierwszą pochowaną tu osobą była Apolonia z Lubowieckich Bursikowa, o czym przypomina do dziś tablica pamiątkowa umieszczona w murze tuż obok głównego wejścia. W następnych latach cmentarz był stale poszerzany i dziś jego powierzchnia wynosi 42 ha. W poł. XIX w. pośrodku nekropolii wzniesiona została murowana kaplica Zmartwychwstania Chrystusa Króla, z fundacji wiceprezydenta Krakowa Ludwika Helcla i jego żony Anny, znanej z działalności społecznej.

Na Cmentarzu Rakowickim pochowanych zostało wielu wybitnych Polaków, zarówno polityków, jak też działaczy społecznych i ludzi kultury. Spoczywają tu m.in. Jan Matejko, Juliusz i Wojciech Kossakowie, Helena Modrzejewska, Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz, Ludwik Jerzy Kern, Marek Grechuta i Piotr Skrzynecki. W osobnych kwaterach pogrzebani zostali żołnierze i partyzanci polegli w obu wojnach światowych, ofiary zbrodni hitlerowskich oraz uczestnicy powstań narodowych: Listopadowego, Styczniowego i Wiosny Ludów. Znalazło się tu także miejsce dla żołnierzy radzieckich zabitych w trakcie wyzwalania Krakowa w 1945 r.

Poza ogromnym znaczeniem historycznym i symbolicznym Cmentarz Rakowicki posiada również wielką wartość artystyczną. W starej części nekropolii znajduje się wiele zabytkowych nagrobków, zaprojektowanych przez wybitnych krakowskich artystów. Na uwagę zasługuje przede wszystkim nagrobek Tadeusza Kantora, który ten słynny reżyser, malarz i scenograf zaprojektował sam dla siebie.

Teatr Stary

Teatr Stary im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie jest najstarszym, do dziś funkcjonującym budynkiem teatralnym w Polsce. Jego otwarcie nastąpiło 1 stycznia 1799 r.

Swoje powstanie pierwsza scena teatralna w Krakowie zawdzięcza Jackowi Kluszewskiemu, który pod koniec XVIII w. zakupił i przystosował do celów teatralnych dwie kamienice na rogu ulicy Jagiellońskiej i pl. Szczepańskiego. W poł. XIX w. do budynku dołączona została trzecia kamienica, a gmach został przebudowany przez znanych architektów Tomasza Majewskiego i Karola Kremera w stylu renesansu florenckiego. Po wzniesieniu w 1893 r. okazałego budynku Teatru Miejskiego (dziś Teatru im. Juliusza Słowackiego), teatr przy pl. Szczepańskim stracił na znaczeniu. Dopiero w latach 1903 – 1906 miasto postanowiło uratować budynek i zleciło jego gruntowną renowację. Odpowiedzialni za przebudowę Franciszek Mączyński i Tadeusz Stryjeński nadali mu secesyjny wygląd, tak z zewnątrz (stiukowy fryz) jak i wewnątrz (stolarka, polichromia). Gmach przeznaczony został na siedzibę Towarzystwa Muzycznego, a teatr powrócił tu dopiero po II wojnie światowej.

Na deskach Teatru Starego w Krakowie występowały bądź wciąż występują takie sławy jak Helena Modrzejewska, Ludwik Solski, Gustaw Holoubek, Jerzy Bińczycki, Tadeusz Łomnicki, Jan Nowicki, Anna Dymna, Anna Polony czy też Jerzy Trela. Tym wspaniałym zespołem artystycznym kierowali wybitni reżyserzy: Konrad Swinarski, Jerzy Grotowski, Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski, Agnieszka Holland, Krzysztof Zanussi czy też Krystian Lupa. Przez cały okres komunizmu Teatr Stary nie poddawał się panującej ideologii, ale też unikał konfrontacji z władzą. Postawa kolejnych dyrektorów była umiarkowana i wyważona, a głównym celem tej instytucji nie było politykowanie, a przedstawianie wielkich dzieł polskiego i światowego dramatu. Tutaj wystawiono m.in. „Hamleta” Shakespeare’a, „Wesele” Wyspiańskiego, „Tango” Mrożka, „Wiśniowy Sad” Czechowa, „Dziady” Mickiewicza czy też „Szkołę żon” Moliera.

Pałac Biskupi

Od końca XIV w. Pałac Biskupi stanowi siedzibę biskupów krakowskich. Świat ujrzał ten reprezentacyjny gmach z początkiem kwietnia 2005 r., gdy po śmierci papieża Jana Pawła II pod kurią zaczęły się gromadzić tłumy ludzi. W owym czasie wszystkie najważniejsze stacje telewizyjne transmitowały wydarzenia z Krakowa właśnie z tego miejsca.

Przez całe niemal średniowiecze siedzibą biskupów Krakowa był Wawel. Pierwsza gotycka rezydencja przy dzisiejszej ulicy Franciszkańskiej powstała najprawdopodobniej z końcem XIV w., a w XVI w. została ona przebudowana w stylu renesansowym. Zapewne także wtedy ustalony został charakter gmachu, jako osobnej siedziby biskupiej. W poł. XVII w. biskup Piotr Gembicki postanowił gruntownie przebudować rezydencję w stylu wczesnego baroku, zachowując jednocześnie starsze fragmenty budowli.

Monumentalny budynek został wyposażony w dwa piękne portale, od strony ulicy Franciszkańskiej (zachowany do dziś) i od ulicy Wiślnej (pełniący wówczas rolę głównej bramy). W poł. XIX w. po ogromnym pożarze, jaki nawiedził Kraków, Pałac Biskupi został niemal doszczętnie zniszczony. Gmach jednak szybko odbudowano, a dzisiejszy, renesansowy wygląd nadał mu w latach 80-tych XIX w. architekt Tomasz Pryliński, znany przede wszystkim z dokonanej wcześniej przebudowy Sukiennic.

Pałac Biskupi kojarzony jest zwłaszcza z osobą Jana Pawła II. Będący jeszcze biskupem Karol Wojtyła mieszkał w tym miejscu w latach 1964 – 1978. W trakcie pielgrzymek do Polski i wizyt w Krakowie papież właśnie tutaj się zatrzymywał i z tzw. „okna papieskiego”, znajdującego się nad barokowym portalem, rozmawiał z tłumami gromadzących się pod pałacem wiernych. Tuż po śmierci papieża miejsce to stało się niemal kultowe. Pod oknem papieskim od lat gromadzą się katolicy w trakcie ważnych wydarzeń państwowych, przyjeżdżają tu turyści, tak z Polski, jak i z zagranicy, którzy składają pod oknem kwiaty i palą znicze. Choć Pałac Biskupi stoi przy ruchliwej ulicy, to organizowane są tu nieraz czuwania i koncerty o charakterze religijnym.

Muzeum Czartoryskich

Muzeum Czartoryskich jest jedną z najstarszych placówek kulturalnych typu patriotyczno – historycznego w Polsce. Jego powstanie zawdzięczamy księżnej Izabeli Czartoryskiej, żonie księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, która wiedziona dewizą „Przeszłość – Przyszłości” zaczęła z końcem XVIII w. kolekcjonować cenne zbiory sztuki europejskiej i bliskowschodniej.

Pierwsze Muzeum Czartoryskich zostało założone w 1801 r. w Puławach i funkcjonowało pod nazwą Świątyni Sybilli. Po klęsce powstania listopadowego i konfiskacie majątku rodziny przez Rosjan, część zbiorów została zniszczona bądź rozkradziona. Resztę udało się przetransportować do Paryża, a ocalałe dzieła sztuki zostały umieszczone w słynnym Hotelu Lambert. W latach 70-tych XIX w. Władysław Czartoryski postanowił przywieźć zbiory z powrotem do Polski, a dokładniej do Krakowa, korzystając z dogodnego klimatu politycznego panującego wówczas w Galicji. Na miejsce ekspozycji przeznaczone zostały pomieszczenia dawnego Arsenału Miejskiego, baszt Stolarskiej i Ciesielskiej, a książę Czartoryski dokupił jeszcze dodatkowo sąsiedni budynek klasztoru Pijarów oraz trzy kamienice na rogu ul. Pijarskiej i św. Jana. Budynki, jako że znajdowały się po obu stronach ulicy, zostały ze sobą połączone przewiązką. W tym kształcie muzeum przetrwało do dziś.

W Muzeum Czartoryskich prezentowana jest zarówno sztuka europejska i bliskowschodnia, jak też sztuka polska, obejmująca najważniejsze pamiątki po zasłużonych dla ojczyzny Polakach – księciu Józefie Poniatowskim, Tadeuszu Kościuszce, Stanisławie Żółkiewskim, Janie III Sobieskim czy też Janie Henryku Dąbrowskim, żeby wymienić tylko tych najważniejszych. Na uwagę zasługują przede wszystkim zbiory sztuki starożytnej, w tym sarkofagi i figurki grobowe z Egiptu, grobowce etruskie, rzeźba rzymska i piękne greckie wazy. W dziale malarstwa zachodnioeuropejskiego można zobaczyć dzieła Leonarda da Vinci (słynna Dama z gronostajem), Rembrandta, Pietera Brueghela Młodszego, Łukasza Cranacha Starszego, Jacoba Jordaensa czy też Lorenzo Lotto. Są tu także wspaniałe portrety ostatnich Jagiellonów stworzone w pracowni Łukasza Cranacha młodszego oraz polskie, europejskie i bliskowschodnie militaria.

Zbiorami znajdującymi się obecnie w Bibliotece i Muzeum Czartoryskich zarządza Fundacja XX Czartoryskich, powołana w 1991 r. przez księcia Adama Karola Czartoryskiego.

Krypta Zasłużonych na Skałce

Krypta Zasłużonych znajduje się w podziemiach kościoła oo. Paulinów na Skałce. Jest to obecnie jeden z najważniejszych panteonów narodowych w Polsce.

Historia samego kościoła na Skałce sięga odległych czasów średniowiecza. Według tradycji to właśnie w tym miejscu poniósł śmierć św. Stanisław z rąk króla Bolesława Śmiałego. Po kanonizacji św. Stanisława Skałka stała się popularnym miejscem pielgrzymek. Od XIV w. stał tu gotycki kościół, który został oddany w opiekę zakonowi paulinów, sprowadzonemu do Krakowa przez Jana Długosza. Sam kronikarz spoczął zresztą po śmierci właśnie na Skałce. W poł. XVIII miejsce budowli gotyckiej zajęła nowa, barokowa świątynia, a w latach 70-tych XIX w. w środowisku polskich intelektualistów pojawił się pomysł, by na Skałce utworzyć również Kryptę Zasłużonych. Realizacja tego projektu nastąpiła już w 1880 r., gdy pogrzebano tutaj ponownie Jana Długosza w 400 rocznicę jego śmierci. Skałka stała się zatem obok Wawelu kolejnym panteonem narodowym, z tą tylko różnicą, że na Wawelu pochowani byli głównie królowie i bohaterowie walk o wolność Polski, natomiast krypta na Skałce została przeznaczona dla osób zasłużonych dla kultury narodowej.

Poza Janem Długoszem we wnętrzach Krypty Zasłużonych na Skałce spoczywają: Wincenty Pol, Lucjan Siemieński, Józef Ignacy Kraszewski, Teofil Lenartowicz, Adam Asnyk, Henryk Siemiradzki, Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Karol Szymanowski, Ludwik Solski, Tadeusz Banachiewicz i Czesław Miłosz.

W 2009 r. ojcowie Paulini zrezygnowali z pomysłu rozbudowy Krypty Zasłużonych na Skałce, podjęto zatem decyzję o utworzeniu nowego panteonu narodowego. W 2010 r. powstała Fundacja „Panteon Narodowy”, a na jego miejsce wyznaczono podziemia kościoła św. Piotra i Pawła przy ulicy Grodzkiej. Obecnie trwają prace przygotowawcze, a otwarcie nowego panteonu jest przewidziane na jesień 2012 r.

Collegium Maius

Collegium Maius to najstarszy budynek należący do Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dziś w jego wnętrzach można oglądać wspaniałe eksponaty przedstawiające historię krakowskiej uczelni.

Stojący u zbiegu ulic Jagiellońskiej i św. Anny gmach Collegium Maius został w 1400 r. zakupiony przez króla Władysława Jagiełłę i przeznaczony na potrzeby Uniwersytetu Jagiellońskiego. Król, korzystając z zapisu testamentowego królowej Jadwigi, pragnął w ten sposób reaktywować fundację Kazimierza Wielkiego, dzięki której uczelnia powstała w 1364 r. W ciągu XV w. do budynku Collegium Maius przyłączone zostały sąsiednie kamienice, wskutek czego powstał jeden, sporych rozmiarów gmach, z pięknym wewnętrznym dziedzińcem otoczonym arkadowymi, późnogotyckimi krużgankami. Na parterze znajdowały się lektoria, na pierwszym piętrze natomiast tzw. Stuba Communis, czyli izba wspólna oraz mieszkania profesorów i biblioteki. Pod koniec lat 30-tych XIX w. podjęto decyzję o przebudowie Collegium Maius. Pracami kierował najpierw Krarol Kremer, znany krakowski architekt i miłośnik neogotyku, później natomiast austriacki architekt Herman Bergmann. W wyniku długotrwałej restauracji zarówno elewacje, jak i wnętrza budynku otrzymały charakter neogotycki. W Collegium Maius umieszczono Bibliotekę Jagiellońską, a stan ten utrzymał się do 1940 r. Po wojnie zdecydowano się przywrócić budynkowi jego pierwotny wygląd z przełomu XV i XVI w. Prace kierowane przez Karola Estreichera zakończyły się w poł. lat 60-tych, a we wnętrzu odnowionego gmachu umieszczone zostało Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dziś w Collegium Maius na uwagę zasługują przede wszystkim wspaniałe arkadowe krużganki o kryształowych sklepieniach. Pośrodku dziedzińca usytuowana jest studnia, a na pierwsze piętro prowadzą zabytkowe schody (te większe zwane są profesorskimi). Wizyta w muzeum stanowi pasjonującą podróż w głąb historii krakowskiej uczelni. W skład najciekawszej kolekcji instrumentów naukowych wchodzą m.in. arabskie astrolabium z XI w., aparatura, dzięki której Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski skroplili w 1883 r. powietrze oraz globusy Gerarda Mercatora z XVI w. Są tu także kolekcje nowożytnego malarstwa zachodnioeuropejskiego, rzeźby średniowiecznej, barokowej i nowożytnej oraz rzemiosła artystycznego. Osobną kategorię stanowią zbiory starych fotografii, przedstawiających m.in. krakowskie zabytki oraz portrety profesorów i innych zasłużonych dla świata nauki osobistości.

Barbakan

Krakowski Barbakan stanowi jeden z najwspanialszych obiektów średniowiecznej architektury militarnej w Europie. Do początku XIX w., czyli do czasu wprowadzenia zmian w sztuce oblężniczej, Barbakan był budowlą prawie nie do zdobycia.

W Europie zachowało się jedynie kilka podobnych obiektów, ale na ich tle krakowski Barbakan zdecydowanie się wyróżnia. Jest to potężna budowla, o niezwykle oryginalnej konstrukcji, a do tego zachowana w bardzo dobrym stanie. Barbakan został wzniesiony w latach 1498 – 1499, dla ochrony północnego odcinka fortyfikacji Krakowa, pozbawionego naturalnej zapory wodnej. Szybki czas budowy obiektu był związany z ryzykiem najazdu wołosko – tureckiego po klęsce króla Jana Olbrachta w lasach bukowińskich. W efekcie powstała okrągła budowla o średnicy wewnętrznej wynoszącej 24,4 m i z murami o grubości 3 m. Barbakan został połączony z Bramą Floriańską tzw. szyją, czyli podwójnym murem o pustym środku. Przy konstrukcji obiektu zastosowano najnowsze osiągnięcia średniowiecznej sztuki fortyfikacyjnej.

Na trzech kondygnacjach Barbakanu rozmieszczonych zostało 130 otworów strzelniczych, a siedem wieżyczek stanowiło doskonałe punkty obserwacyjne. Wokół warowni rozciągała się fosa głęboka na 3 metry i o szerokości dochodzącej do 26 metrów od strony północno – zachodniej. Dno fosy wyłożono kamiennymi płytami, a wodę doprowadzano do niej z pobliskiej Rudawy. Barbakan posiadał dwie bramy, jedną od strony dzisiejszego Kleparza i drugą prowadzącą do Bramy Floriańskiej. Wewnątrz obiekt był praktycznie pusty, a wszystko to po to, żeby w razie zagrożenia można było zgromadzić w środku liczne wojsko.

Według najnowszych ustaleń historyków Barbakan był obiektem nie do zdobycia do końca XVIII w. Wraz ze zmianami, które zaszły w sztuce oblężniczej na początku XIX w. obiekt ten stał się mniej użyteczny, a Austriacy chcieli go nawet zburzyć ze względów sanitarnych. Szczęśliwie Barbakan uniknął jednak losu, który spotkał większość fortyfikacji Krakowa i wyburzona została tylko szyja łącząca go z Bramą Floriańską.

Kazimierz

Kazimierz jest obok Starego Miasta najważniejszym centrum życia kulturalnego Krakowa. To miejsce, w którym tradycja chrześcijańska przeplata się z tradycją żydowską, gdzie obok zabytkowych synagog i typowych żydowskich restauracji współistnieją nowoczesne kawiarnie i kluby nocne.

Kazimierz otrzymał przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim z rąk króla Kazimierza Wielkiego w 1335 r. Od początku swojego istnienia aż do XIX w. było to oddzielne miasto usytuowane na południe od Krakowa. Choć Kazimierz kojarzy się przede wszystkim z miejscem, które w przeszłości zamieszkiwali Żydzi, to samo powstanie miasta nie wiązało się jeszcze z potrzebą wyznaczenia specjalnego terytorium dla gminy żydowskiej. Początkowo Kazimierz miał być partnerem handlowym dla Krakowa oraz zabezpieczać stolicę od południa. Żydzi pojawili się na dobre na Kazimierzu dopiero z końcem XV w., a to wskutek wygnania ich z Krakowa przez króla Jana Olbrachta. Zajęli oni północno – wschodnią część miasta (obejmującą dzisiejszy teren pomiędzy ulicami Józefa, Bożego Ciała, Dajwór i Miodowej) i utworzyli tam Miasto Żydowskie.

Do początku XIX w. to właśnie tu skupiało się życie wszystkich Żydów, a dopiero w II poł. XIX w. pozwolono im się z powrotem osiedlać w innych częściach Krakowa. Obecność Żydów na Kazimierzu zakończyła się wraz z wybuchem II wojny światowej. Szacuje się, że z przeszło 58 tys. krakowskich Żydów wojnę przetrwało jedynie 3 tys.

Dziś Kazimierz to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Krakowie. Tutaj znajdują się zabytkowe synagogi (Stara, Izaaka, Kupa, Remuh, Tempel) oraz kościoły (Bożego Ciała, św. Katarzyny , św. Trójcy i kościół na Skałce – pełniący rolę Panteonu Narodowego). Tutaj kwitnie także życie towarzyskie i kulturalne miasta. Alchemia, Singer czy Les Couleurs to miejsca prawdziwie kultowe. Festiwal Kultury Żydowskiej, Święto Zupy, Święto Chleba czy Święto ulicy Józefa przyciągają co roku tłumy ludzi. Choć historycznym centrum Kazimierza jest Plac Wolnica, przy którym stoi okazały Ratusz kazimierski, to życie skupia się tu głównie wokół Placu Nowego, zwanego też Żydowskim.

Katedra na Wawelu

Katedra Wawelska to nie tylko najsłynniejsza w Polsce nekropolia królewska, ale także prawdziwy panteon narodowy. Obok królów we wnętrzu świątyni pochowani zostali biskupi krakowscy i najbardziej zasłużeni dla ojczyzny Polacy.

Pierwsza katedra stanęła na Wzgórzu Wawelskim jeszcze za czasów panowania Bolesława Chrobrego. Budowlę drugiej świątyni, zwanej hermanowską, zlecił Bolesław II Śmiały, a ukończył pół wieku później Bolesław III Krzywousty. Katedra ta spłonęła w 1305 r., a zachowała się z niej jedynie romańska krypta św. Leonarda. Trzecią, gotycką katedrę zaczęto budować za czasów panowania Władysława Łokietka, a ukończono, gdy na tronie zasiadał już jego syn – Kazimierz Wielki. Była to trójnawowa bazylika z transeptem, prezbiterium, ambitem i trzema wieżami, która w następnych wiekach, dzięki hojnym fundacjom królewskim, magnackim i biskupim została otoczona wieńcem kaplic. Liczne przebudowy w istotny sposób zmieniły oblicze katedry, dlatego dziś stanowi ona fascynujący zlepek stylów architektonicznych, od romańskiego po secesję. Dla obecnego wyglądu świątyni kapitalne znaczenie miała restauracja przeprowadzona na przełomie XIX i XX w. pod kierownictwem Sławomira Odrzywolskiego, a później Zygmunta Hendla. Katedra wzbogaciła się wtedy o dzieła sztuki modernistycznej i nagrobki św. Jadwigi i Władysława Warneńczyka.

W centralnym punkcie katedry znajduje się barokowa konfesja św. Stanisława. W trumnie-relikwiarzu umieszczone zostały szczątki świętego, a przez wieki miejsce to stanowiło tzw. Ołtarz Ojczyzny, gdzie królowie składali najcenniejsze wojenne trofea (np. Władysław Jagiełło po Bitwie pod Grunwaldem czy też Jan III Sobieski po Wiktorii Wiedeńskiej 1683 r.). W sąsiedztwie konfesji, po obu stronach nawy głównej, umieszczone zostały cenotaf Władysława Warneńczyka, nagrobek Władysława Jagiełły oraz pomniki zasłużonych dla Krakowa biskupów Jana Małachowskiego, Marcina Szyszkowskiego i Piotra Gembickiego. Na końcu okazałego prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz oraz tron jego fundatora, biskupa Gembickiego zwieńczony baldachimem wykonanym z okazji koronacji Augusta III Sasa. Po zachodniej stronie prezbiterium znajduje się nagrobek Władysława Łokietka, po wschodniej natomiast nagrobek Kazimierza Wielkiego oraz nagrobek i insygnia grobowe św. królowej Jadwigi. Wschodnią, zewnętrzną ścianę prezbiterium zdobią z kolei dwa monumentalne pomniki króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i królowej Eleonory z Habsburgów oraz króla Jana III Sobieskiego i królowej Marii Kazimiery. Katedra zewsząd otoczona jest kaplicami, z których biskupi, królowie i magnaci tworzyli wspaniałe mauzolea. Do najsłynniejszych należą: renesansowa Kaplica Zygmuntowska, barokowa Kaplica Wazów, Kaplica Świętokrzyska, Kaplica Jana Olbrachta czy też Kaplica Zebrzydowskiego.

Wiele grobowców znajduje się w kryptach katedry. W Krypcie Wieszczów Narodowych spoczywają Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki. W Krypcie św. Leonarda znajdują się sarkofagi króla Jana III Sobieskiego, królowej Marii Kazimiery, króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Tadeusza Kościuszki, księcia Józefa Poniatowskiego i gen. Władysława Sikorskiego. W pozostałych kryptach pochowani zostali natomiast m.in. królowie Stefan Batory, Władysław IV Waza, Zygmunt II August, August II Mocny, Zygmunt III Waza czy Jan Kazimierz Waza.

Zamek Królewski na Wawelu

Zamek Królewski na Wawelu przez całe wieki stanowił centrum państwowości polskiej. Dziś wizyta w dawnej rezydencji królewskiej to fascynująca podróż w głąb historii Polski, w czasy zarówno jej świetności jak i upadku.

Zamek Królewski położony jest na Wzgórzu Wawelskim – wapiennej skale jurajskiej majestatycznie wznoszącej się na lewym brzegu Wisły, w samym sercu Krakowa. Od ok. VII w. n.e. w jego okolicy zaczęli się osiedlać Słowianie, a za panowania pierwszych historycznych władców Polski z dynastii Piastów Wawel stanowił już jedną z głównych rezydencji monarszych. Prawdziwa królewska siedziba powstała tu jednak dopiero z początkiem XIV w., wraz z koronacją i osiedleniem się na Wawelu Władysława Łokietka. Na wzgórzu zbudowana wtedy została gotycka katedra, w miejscu drewniano – ziemnych fortyfikacji wzniesiono solidne mury, a sam zamek został znacznie rozbudowany. Lata świetności zamku przypadły na czasy panowania Jagiellonów, zwłaszcza ostatnich z rodu Zygmunta III Starego i Zygmunta Augusta. Zafascynowani rozwojem renesansu w Europie Zachodniej królowie pragnęli nadać swojej rezydencji prawdziwie nowoczesny charakter.

 Sprowadzeni z Włoch do Krakowa mistrzowie Franciszek zwany Florentczykiem i Bartłomiej Berrecci przekształcili gotycką budowlę w piękny renesansowy pałac, z przestronnym, arkadowym dziedzińcem, o wybitnie reprezentacyjnym charakterze. Od początku XVII w., czyli po przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy, znaczenie Zamku na Wawelu zmalało. Pałac trawiły liczne pożary, a rezydujący w Warszawie królowie nie troszczyli się zbytnio o jego odbudowę. Po trzecim rozbiorze Polski do Krakowa wkroczyli Austriacy, którzy przez niemal cały XIX w. wykorzystywali wzgórze do celów wojskowych. Polacy przejęli zarząd nad zamkiem dopiero na krótko przed wybuchem I wojny światowej. Przez następne kilka dziesięcioleci, z przerwą w okresie II wojny światowej, na Wzgórzu Wawelskim trwały zakrojone na szeroką skalę prace konserwatorskie. W 1978 r. Wawel, wraz ze Starym Miastem, Kazimierzem i Stradomiem, znalazł się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

 Na zwiedzanie Zamku Królewskiego trzeba sobie zostawić przynajmniej jeden dzień. Na parterze i II piętrze znajdują się Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, ozdobione oryginalnymi arrasami, sprowadzonymi przez Zygmunta Augusta z Brukseli. Na uwagę zasługuje przede wszystkim największa na zamku Sala Senatorska oraz Sala Poselska, ze stropem kasetonowym ozdobionym XVI-wiecznymi rzeźbami męskich i kobiecych głów. Na I piętrze mieszczą się Prywatne Apartamenty Królewskie. Pozostałe ekspozycje znajdujące się na zamku to Skarbiec Koronny i Zbrojownia (zawierająca m.in. trofea z odsieczy wiedeńskiej 1683 r.) oraz Sztuka Wschodu.

Natomiast z ekspozycji znajdujących się poza zamkiem na szczególne wyróżnienie zasługuje Wawel Zaginiony. Można tu zobaczyć najstarsze obiekty, jakie powstały na Wzgórzu Wawelskim, w tym m.in. Rotundę Najświętszej Marii Panny, fundamenty zamku gotyckiego i pozostałości renesansowych kuchni królewskich. Warto także zajrzeć do Smoczej Jamy, jaskini usytuowanej w zachodniej części wzgórza, w której, według najbardziej znanej krakowskiej legendy żył niegdyś okrutny smok.

Sukiennice

Stojące pośrodku Rynku Głównego Sukiennice są jednym z najbardziej charakterystycznych zabytków Krakowa. Tak jak i w przeszłości budynek ten spełnia przede wszystkim funkcje handlowe, dziś jednak zamiast kupców odwiedzają Sukiennice przede wszystkim turyści.

Historia Sukiennic jest tak stara jak historia Rynku Głównego. W chwili lokacji miasta na prawie magdeburskim w 1257 r. książę Bolesław Wstydliwy obiecał również wybudować dla mieszkańców kramy sukienne. Pierwsze Sukiennice były kamienne, następne, wzniesione w poł. XIV w. przez Kazimierza Wielkiego – już murowane. Choć gotycka budowla nie przetrwała próby czasu i spłonęła dwa wieki później, to do dziś zachowały się niektóre fragmenty jej murów. Pożar okazał się jednak dla budynku swego rodzaju dobrodziejstwem. Sukiennice zostały odbudowane w stylu renesansowym. Budynek podwyższono o jedną kondygnację i zwieńczono wspaniałą attyką z grzebieniem ozdobionym maszkaronami projektu Santi Gucciego. Od północy i południa dobudowane zostały loggie zaprojektowane przez Jana Marię Padovano i wzorowane na dziedzińcu Zamku Królewskiego na Wawelu. W takiej postaci Sukiennice przetrwały kolejne kilka wieków.

 W latach 70-tych XIX w. pojawiła się jednak pilna potrzeba renowacji budynku. Pracami remontowymi kierował Tomasz Pryliński, wspierany w tym względzie przez Jana Matejkę. Architekt postanowił zburzyć przylegające do Sukiennic od wieków kramy i budy, a zastąpić je eleganckimi, arkadowymi podcieniami. Pryliński zdecydował się także wybudować dwa ryzality pośrodku budynku, na osi wschód – zachód. Wskutek tego sukiennice utraciły swój podłużny dotychczas charakter, a od strony ulic Szewskiej i Siennej pojawiły się nowe, piękne fasady. Ryzality zostały umiejętnie połączone z attyką i również ozdobione maszkaronami. Nie zmieniły się funkcje dolnej hali, która wciąż przeznaczona była dla kupców. Część drewnianych kramów umieszczonych wzdłuż ścian, zaprojektował sam Matejko. Natomiast drugą kondygnację Tomasz Pryliński przeznaczył na pomieszczenia Muzeum Narodowego.

Od końca XIX w. wygląd Sukiennic praktycznie się nie zmienił. Po II wojnie światowej na stropie dolnej hali dodano jedynie herby odzyskanych przez Polskę miast na zachodzie. Dziś Sukiennice stanowią wspaniałą atrakcję turystyczną. Na dole znajdują się stragany z biżuterią, rękodziełem i pamiątkami, natomiast piętro zajmują wystawy Galerii Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku. Można tam oglądać dzieła m.in. Henryka Siemiradzkiego, Jacka Chełmońskiego, Jana Matejki, Aleksandra Gierymskiego czy też Władysława Podkowińskiego.

Kościół Mariacki

Obok katedry na Wawelu Kościół Mariacki stanowi najważniejszą świątynię Krakowa. Przez wieki kościół otoczony był opieką bogatych rodzin mieszczańskich, dzięki czemu dziś budowla ta należy do grona najznakomitszych obiektów architektury sakralnej w Polsce.

Kościół Mariacki znajduje się w północno – wschodnim narożniku Rynku Głównego, a jego ukośne ustawienie względem osi rynku świadczy o tym, że pierwsza świątynia romańska wzniesiona została w tym miejscu jeszcze przed lokacją miasta (1257) r. Obecna, trójnawowa bazylika utrzymana w stylu gotyckim powstała pod koniec XIV w. W XV w. do naw bocznych dobudowano jeszcze kaplice i od tego czasu główna bryła kościoła niewiele się zmieniła. Przeprowadzane w następnych wiekach prace renowacyjne dotyczyły głównie wystroju wnętrza. W XVIII w. pod kierownictwem Franciszka Placidiego świątynia uzyskała styl barokowy, jednak już wiek później doszło do regotyzacji wnętrza. W pracach tych brali udział znani artyści, tacy jak Jan Matejko, który wykonał w kościele wspaniałe polichromie oraz Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer, którzy zaprojektowali ozdobne witraże.

Z zewnątrz najbardziej charakterystycznym elementem bazyliki Mariackiej są dwie, nierównej wielkości wieże. Według legendy budowa wież powierzona została dwóm braciom, a każdy z nich pragnął stworzyć obiekt wyższy i piękniejszy. Rywalizacja ta doprowadziła do tego, że starszy brat zabił młodszego, a następnie z powodu dręczących go wyrzutów sumienia sam popełnił samobójstwo. Narzędzie zbrodni – nóż – do dziś wisi pod jedną z arkad Sukiennic. Co godzinę z wyższej wieży wygrywany jest na cztery strony świata hejnał mariacki. Sygnał za każdym razem urywa się, a zjawisko to tłumaczy doskonale kolejna krakowska legenda. Otóż w średniowieczu, w czasie jednego z najazdów tatarskich, czuwający na wieży strażnik zagrał hejnał, który miał ostrzec mieszkańców przed zbliżającym się wrogiem. Jeden z Tatarów dostrzegł jednak strażnika i zabił go strzałą wypuszczoną z łuku. Choć legenda ta została wymyślona dopiero w latach 30-tych XX w. przez amerykańską Polonię, to i tak została ona entuzjastycznie przyjęta przez Krakowian i jest przez nich chętnie opowiadana.

Prawdziwym skarbem kościoła Mariackiego jest ołtarz autorstwa Wita Stwosza – największy tego typu gotycki obiekt w Europie. Ołtarz składa się z nieruchomej szafy środkowej, która ukazuje zaśnięcie Matki Bożej w otoczeniu apostołów oraz Wniebowzięcie, dwóch ruchomych skrzydeł prezentujących sceny z życia Chrystusa i Marii oraz zwieńczenia, przedstawiającego Koronację Marii przez Trójcę Świętą. Całość wykonana została z drewna dębowego liczącego obecnie ponad 1000 lat, a wszystkie postacie zostały przedstawione w sposób nadzwyczaj realistyczny.